Beth yw canser y coluddyn?
Mae canser y coluddyn, y cyfeirir ato hefyd fel canser y colon a’r rhefr, yn effeithio ar y coluddyn mawr, sy’n cynnwys y colon a’r rectwm. Mae’r celloedd yn eich corff fel arfer yn rhannu ac yn tyfu mewn ffordd reoledig, ond pan fydd canser yn datblygu, mae’r celloedd yn newid a gallant dyfu mewn ffordd heb ei reoli.
Yn anffodus, canser y coluddyn yw’r pedwerydd canser mwyaf cyffredin sy’n effeithio ar boblogaeth y DU.
Yn anffodus, bob 15 munud mae rhywun yn cael diagnosis o ganser y coluddyn yn y DU, sef tua 43,000 o bobl bob blwyddyn. Mae canser y coluddyn yn datblygu o polypau (bwmp bach o gelloedd y tu mewn i’r coluddyn). Mae’r rhan fwyaf o polypau yn parhau i fod yn anfalaen, ond bydd tua 1 o bob 10 yn troi’n ganser.
Yn galonogol, mae goroesi canser y coluddyn yn gwella ac mae wedi mwy na dyblu yn y 40 mlynedd diwethaf yn y DU. Er bod yr ystadegau hyn yn gynnydd da, dylech wneud yn siŵr eich bod yn ymwybodol o’r symptomau a’ch lefel risg i aros yn wyliadwrus.
Diagnosio canser y coluddyn
Os yw canser y coluddyn yn cael ei ddal yn y camau cynnar, mae mwy na 90% o siawns o wella. Dyma pam mae’n hanfodol gwybod y symptomau cyffredin. Y tri phrif symptom yw:
- Gwaedu o’r coluddyn
- Newid mewn arfer coluddyn (fel episodau anarferol o ddolur rhydd neu rhwymedd)
- Poen yn yr abdomen neu golli pwysau
Mae’n bwysig nodi y gall problemau iechyd eraill hefyd achosi’r symptomau hyn, felly os ydych chi’n poeni, mae’n well siarad â’ch meddyg cyn gynted â phosibl.
Os ydych chi’n mynd at eich meddyg teulu gyda’ch pryderon, efallai y byddant yn penderfynu eich archwilio am lympiau, trefnu prawf gwaed, neu drefnu i chi gael prawf syml yn yr ysbyty.
Achosion canser y coluddyn
Mae yna lawer o resymau pam y gall person ddatblygu canser y coluddyn. Yn anffodus, mae rhai ffactorau fel hanes teuluol ac oedran allan o’ch rheolaeth ac os oes gennych berthynas agos (mam neu dad, brawd neu chwaer) a ddatblygodd ganser y coluddyn o dan 50 oed, gall hyn eich rhoi mewn mwy o berygl o ddatblygu’r cyflwr. Mae sgrinio yn cael ei gynnig i bobl yn y sefyllfa hon, a dylech drafod hyn gyda meddyg teulu i ddeall beth i’w wneud nesaf.
Mae yna, fodd bynnag, rhai arferion ffordd o fyw a all gynyddu eich risg o ddatblygu canser y coluddyn. Gall diet sy’n uchel mewn cigoedd coch neu wedi’u prosesu, a bwydydd sy’n isel mewn ffibr fod yn un rheswm, yn ogystal â bod yn anweithgar, yfed alcohol neu fod dros bwysau. Mae arwain ffordd iach o fyw bob amser yn cael ei annog, a gall gwneud newidiadau bach i’ch arferion eich helpu i gadw’n iach.
Sgrinio pecynnau prawf cartref
Os ydych yng Nghymru, yn 55 -74 oed ac wedi cofrestru gyda meddyg teulu, byddwch yn cael pecyn prawf cartref sgrinio canser y coluddyn yn awtomatig bob 2 flynedd. Yn Lloegr mae’r un peth yn berthnasol, ond o 60 oed. Os ydych dros 75 oed, gallwch ffonio’r llinell gymorth sgrinio coluddyn canser am ddim ar 0800 707 60 60 i ofyn am becyn.
Ar gyfer y prawf sgrinio, rydych chi’n defnyddio pecyn prawf cartref i gasglu sampl fach a’i anfon i labordy. Gyda’r sampl hwn, gallant wirio am symiau bach o waed. Os ceir unrhyw waed, gallai hefyd fod yn polypau, sef tyfiant yn y coluddyn a allai droi’n ganser yn y pen draw.
Pa driniaeth sydd ar gael?
Gellir trin canser y coluddyn gan ddefnyddio sawl triniaeth wahanol. Bydd y driniaeth a dderbyniwch yn dibynnu ar ble mae’r canser a pha mor bell y mae wedi lledaenu, ond gallech gael eich trin gan ddefnyddio llawdriniaeth, cemotherapi, radiotherapi, neu therapïau wedi’u targedu.
Mae cael diagnosis cynnar yn bwysig iawn, gan y bydd y siawns o wella llwyr yn dibynnu ar ba mor bell mae’r canser wedi lledaenu.
Os ydych chi’n cael diagnosis o ganser y coluddyn, byddwch yn derbyn gofal gan dîm amlddisgyblaethol a fydd yn cynnwys:
- llawfeddyg canser arbenigol
- arbenigwr radiotherapi a chemotherapi (oncolegydd)
- radiolegydd
- nyrs arbenigol
Gall y tîm hwn fod yno i gynnig arweiniad a chefnogaeth ac i’ch helpu i benderfynu pa driniaeth sydd orau i chi.
Sut y gallwn ni helpu
Gall canser y coluddyn effeithio ar eich bywyd bob dydd mewn sawl ffordd wahanol. Os yw’ch canser y coluddyn wedi cael ei gamddiagnosio neu ei ddiagnosio’n hwyr, gall wneud yr hyn sydd eisoes yn amser pryderus yn llawer gwaeth.
Yn Harding Evans, mae gennym brofiad sylweddol o gynrychioli cleientiaid sydd â hawliadau esgeulustod clinigol. Os ydych chi neu un o’ch perthnasau wedi cael canser y coluddyn a gafodd ei gamddiagnosis ac yr hoffech siarad ag un o’n harbenigwyr cyfreithiol, cysylltwch ag aelod o’n tîm heddiw.
