Cofrestru eu marwolaeth
Rhaid gwneud hyn o fewn pum diwrnod os ydych chi’n byw yng Nghymru neu Loegr. Gallwch gysylltu ag unrhyw swyddfa gofrestru i wneud hyn ond bydd yn gyflymach os byddwch chi’n defnyddio’r un yn yr ardal lle bu farw’r person.
Dylai’r farwolaeth gael ei chofrestru gan berthynas ond os nad yw hyn yn bosibl, gan rywun a oedd yno ar adeg y farwolaeth, yn weinyddwr o’r ysbyty lle bu farw’r person neu sy’n gyfrifol am wneud y trefniadau angladd.
Byddwch yn cael naill ai ‘tystysgrif ar gyfer claddu’ i’w rhoi i’r trefnydd angladdau neu ‘gais am amlosgi’ i’w gwblhau a’i roi i’r amlosgfa.
Trefnu eu angladd
Gallwch drefnu angladd eich hun ond mae’r rhan fwyaf o bobl yn defnyddio trefnydd angladdau. Ceisiwch ddewis un sy’n aelod o naill ai Cymdeithas Genedlaethol y Cyfarwyddwyr Angladdau neu Gymdeithas Genedlaethol y Cyfarwyddwyr Angladdau Allied ac Annibynnol, gan fod gan y sefydliadau hyn godau ymarfer.
Gall trefnu angladd fod yn straen ac yn ddrud. Gwiriwch i weld a oes gan eich anwylyd gynllun angladd rhagdaledig neu bolisi yswiriant ar waith i dalu’r costau. Angladdau fel arfer yw’r amser pan mae galar go iawn, pan fydd realiti’r sefyllfa yn taro’r teulu. Fodd bynnag, gallant hefyd fod yn ddathliad o fywyd y person ac felly byddwch yn barod i deimlo ystod gyfan o emosiynau trwy gydol y dydd. Mae’n debygol y byddwch chi’n teimlo’n emosiynol wedi’i ddraenio ac yn hollol flinedig wedyn, ar ôl ceisio ei ddal gyda’i gilydd i ffrindiau a theulu.
Gadael i bawb wybod
Yn amlwg, byddwch wedi rhoi gwybod i ffrindiau agos a theulu am eich colled pan ddigwyddodd ond gall un o’r pethau anoddaf fod gorfod rhoi gwybod i’ch rhwydwaith ehangach a hysbysu’r holl awdurdodau a sefydliadau angenrheidiol. Mae gan y Llywodraeth wasanaeth defnyddiol ‘Dywedwch wrthym Unwaith’ a fydd yn rhoi gwybod i holl adrannau perthnasol y llywodraeth pan fydd rhywun yn marw, er mwyn arbed rhag cysylltu â sawl person.
Bydd angen i chi hefyd ddweud wrth fanciau, cwmnïau cyfleustodau ac unrhyw gysylltiadau perthnasol eraill fel landlordiaid neu gymdeithasau tai. Gall fod yn ddefnyddiol talu am gopïau ychwanegol o’r dystysgrif marwolaeth pan fyddwch chi’n cofrestru’r farwolaeth gan y gallai fod angen y rhain arnoch i gadarnhau’r farwolaeth gyda’r gwahanol sefydliadau y bydd angen i chi gysylltu â nhw.
Gwiriwch a oes gennych hawl i unrhyw fudd-daliadau profedigaeth
Y peth olaf y mae angen i chi fod yn poeni amdano ar ôl colli anwylyd yw arian felly mae’n werth darganfod a oes gennych hawl i unrhyw gymorth ariannol. Efallai y byddwch yn gallu cael Taliad Cymorth Profedigaeth (BSP) os bu farw’ch gŵr, gwraig neu bartner sifil yn ystod y 21 mis diwethaf. Nid oes angen edrych i mewn i hyn ar unwaith ond mae’n rhaid i chi hawlio o fewn tri mis i farwolaeth eich partner i gael y swm llawn.
Ar yr amod eich bod yn byw yn y DU ac o dan Oedran Pensiwn y Wladwriaeth, gallech fod yn gymwys os yw’ch partner wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol am o leiaf 25 wythnos mewn un flwyddyn dreth, neu os bu farw oherwydd damwain yn y gwaith neu glefyd a achosir gan waith.
Rheoli eich treth, eich pensiwn a’ch budd-daliadau
Bydd angen i chi hefyd ddelio â’ch budd-daliadau, pensiwn a threthi eich hun gan y gallai’r rhain newid yn dibynnu ar eich perthynas â’r person sydd wedi marw. Os ydych wedi colli’ch priod neu bartner sifil, mae’n debyg y bydd eich incwm yn newid, a fydd yn arwain at orfod i chi dalu mwy neu lai o dreth. Gwnewch yn siŵr eich bod yn dweud wrth CThEM am unrhyw newid yn eich incwm.
Delio â’u hystad
Os ydych chi’n ffrind agos neu’n berthynas i’r person sydd wedi marw, neu’n ysgutor yr ewyllys, efallai y bydd yn rhaid i chi ddelio â’u hystad. Gobeithio y byddant wedi gadael ewyllys, sy’n golygu y byddwch chi’n gwneud cais am ‘grant profiant’ ond os na wnaethant, efallai y bydd angen i chi wneud cais am ‘lythyrau gweinyddu’. Cyfeirir at y ddau derm hyn yn aml fel “gwneud cais am brofiant.”
Efallai na fydd angen profiant arnoch os oedd gan y person a fu farw swm bach o fondiau cynilo / premiwm, neu os oedd ganddynt asedau ar y cyd gan fod y rhain yn aml yn trosglwyddo’n awtomatig i’r perchnogion sy’n goroesi.
Os ydych chi’n ysgutor, y peth cyntaf y bydd angen i chi ei wneud yw dod o hyd i’r ewyllys wreiddiol i wneud cais am brofiant. Fel rhan o’r ffurflenni cais profiant, bydd angen i chi hefyd gyfrif am werth ystâd yr ymadawedig.
Mae’r rhan fwyaf o bobl yn cael cymorth proffesiynol i ddelio â chais am brofiant, i ganfod a yw treth etifeddiant yn daladwy ac os felly, faint. Mae hefyd yn argymell cael cyngor cyfreithiol ynghylch telerau’r ewyllys a’r cyfrifoldebau sy’n gysylltiedig â gweinyddu ystâd. Mae gan ein tîm arbenigol a chyfeillgar yn Harding Evans flynyddoedd o brofiad yn delio ag ewyllysiau a phrofiant a gallant ateb unrhyw gwestiynau sydd gennych ar yr adeg anodd hon.
Os nad oedd ewyllys ar ôl, mae’r gyfraith yn penderfynu pwy fydd yn etifeddu eu hystad. Amcangyfrifir bod dros hanner yr oedolion yn y DU mewn perygl o farw, sy’n golygu na fyddent yn cael dweud beth sy’n digwydd i’w heiddo, cyllid, eiddo neu ddibynyddion pan fyddant yn marw, gan dynnu sylw at ba mor hanfodol yw cael ewyllys wedi’i hysgrifennu’n iawn.
Caniatáu amser i chi’ch hun alaru
Yn ogystal â’r cythrwfl enfawr o golli rhywun rydych chi’n ei garu, fel y mae’r canllaw hwn yn dangos, mae yna lawer o dasgau ymarferol y mae angen eu cwblhau hefyd ac ymhlith yr holl straen, gall fod yn hawdd anghofio gofalu amdanoch chi’ch hun.
Mae galar yn ymateb naturiol i golled ond yn aml gall y boen fod yn llethol iawn. Ceisiwch wneud yn siŵr eich bod chi’n caniatáu amser i chi’ch hun alaru a derbyn yr hyn sydd wedi digwydd. Mae pawb yn profi galar mewn gwahanol ffyrdd felly peidiwch â gadael i unrhyw un arall ddweud wrthych chi sut i deimlo. Siaradwch â ffrindiau a theulu am sut rydych chi’n teimlo ac os oes angen cymorth ychwanegol arnoch, mae yna lawer o wasanaethau cymorth profedigaeth yn eich ardal leol a all eich helpu i deimlo’n llai unig.
Os ydych chi wedi colli anwylyd yn ddiweddar ac yr hoffech siarad ag un o’n tîm cyfeillgar, cydymdeimladol yn Harding Evans am ddelio â’u hystad, mae gennym flynyddoedd o brofiad ac yn addo eich trin gydag empathi a pharch. Ewch i’n gwefan yn www.hardingevans.com, e-bostiwch hello@hevans.com neu ffoniwch 01633 244233 neu 029 2267 6818.
