Rydym i gyd wedi cael ein hysbrydoli gan ymdrechion anhygoel Deborah James, y fam 40 oed i ddau o blant sydd wedi cipio calonnau’r genedl, gan godi dros £6.7 miliwn trwy ei chronfa Bowel Babe a chymryd y penderfyniad torcalonnus i roi’r gorau i driniaeth weithredol a symud i gartref ei rhieni i dderbyn gofal diwedd oes, er mwyn arbed ei phlant yr atgofion anodd o’i threulio ei dyddiau olaf yng nghartref eu teulu.
Er gwaethaf gwybod nad oes ganddi ychydig iawn o amser ar ôl, mae hi wedi ymgyrchu’n ddiflino i godi ymwybyddiaeth o symptomau’r clefyd creulon hwn, yn ogystal â’r prosesau sydd ar waith i’ch helpu i gael diagnosis cynnar. Gobeithio y bydd ei hymdrechion wedi achub bywydau di-ri gan fod y clefyd yn cael ei drin os caiff ei ddal yn ddigon cynnar.
Beth yw canser y coluddyn?
Mae canser y coluddyn, y cyfeirir ato hefyd fel canser y colon a’r rhefr, yn effeithio ar y coluddyn mawr, sy’n cynnwys y colon a’r rectwm. Mae’r celloedd yn eich corff fel arfer yn rhannu ac yn tyfu mewn ffordd reoledig, ond pan fydd canser yn datblygu, mae’r celloedd yn newid a gallant dyfu mewn ffordd heb ei reoli.
Yn anffodus, canser y coluddyn yw’r pedwerydd canser mwyaf cyffredin sy’n effeithio ar boblogaeth y DU. Bob 15 munud mae rhywun yn y DU yn cael diagnosis, gan ychwanegu at tua 43,000 o bobl bob blwyddyn.
Mae canser y coluddyn yn datblygu o polypau (bwmp bach o gelloedd y tu mewn i’r coluddyn). Mae’r rhan fwyaf o polypau yn parhau i fod yn anfalaen, ond bydd tua 1 o bob 10 yn troi’n ganser.
Yn galonogol, mae goroesi canser y coluddyn yn gwella ac wedi mwy na dyblu yn y 40 mlynedd diwethaf yn y DU ond mae cymaint yn dibynnu ar ba mor gynnar rydych chi’n sylwi ar y symptomau.
Diagnosio canser y coluddyn
Os yw canser y coluddyn yn cael ei ddal yn y camau cynnar, mae mwy na 90% o siawns o wella. Dyma pam mae’n hanfodol gwybod y symptomau cyffredin. Y tri phrif symptom yw:
- Gwaedu o’r coluddyn
- Newid mewn arfer coluddyn (fel episodau anarferol o ddolur rhydd neu rhwymedd)
- Poen yn yr abdomen neu golli pwysau
Cofiwch y gall y symptomau hyn hefyd gael eu hachosi gan broblemau iechyd eraill felly yn y mwyafrif o achosion, ni fyddant yn golygu bod gennych ganser y coluddyn, ond mae bob amser yn werth siarad â’ch meddyg cyn gynted â phosibl.
Os ydych chi’n mynd at eich meddyg teulu gyda’ch pryderon, efallai y byddant yn penderfynu archwilio’ch bol a’ch gwaelod am lympiau, trefnu prawf gwaed, neu drefnu i chi gael prawf syml yn yr ysbyty.
Achosion canser y coluddyn
Mae yna lawer o resymau pam y gall person gael canser y coluddyn, gan gynnwys rhai ffactorau – fel eich hanes teuluol a’ch oedran – sy’n anffodus allan o’ch rheolaeth. Os oes gennych berthynas agos (mam neu dad, brawd neu chwaer) a ddatblygodd ganser y coluddyn o dan 50 oed, gall hyn eich rhoi mewn mwy o berygl o ddatblygu’r cyflwr. Mae sgrinio yn cael ei gynnig i bobl yn y sefyllfa hon, a dylech drafod hyn gyda meddyg teulu i ddeall beth i’w wneud nesaf.
Mae yna hefyd, fodd bynnag, rhai arferion ffordd o fyw a all gynyddu eich risg o ddatblygu canser y coluddyn. Gall diet sy’n uchel mewn cigoedd coch neu wedi’u prosesu, a bwydydd sy’n isel mewn ffibr gyfrannu, fel y gall bod yn anweithgar, yfed alcohol neu fod dros bwysau. Mae arwain ffordd iach o fyw bob amser yn cael ei annog, a gall gwneud newidiadau bach i’ch arferion wneud gwahaniaeth enfawr.
Sgrinio pecynnau prawf cartref
Os ydych chi’n 60-74 oed ac wedi cofrestru gyda meddyg teulu, byddwch yn cael pecyn prawf cartref sgrinio canser y coluddyn yn awtomatig bob dwy flynedd. Os ydych dros 75 oed, gallwch ffonio’r llinell gymorth sgrinio canser y coluddyn am ddim ar 0800 707 60 60 i ofyn am becyn.
Ar gyfer y prawf sgrinio, rydych chi’n defnyddio pecyn prawf cartref i gasglu sampl fach a’i anfon i labordy. Gyda’r sampl hwn, gallant wirio am symiau bach o waed. Os ceir unrhyw waed, gallai hefyd fod yn polypau, sef tyfiant yn y coluddyn a allai droi’n ganser yn y pen draw.
Pa driniaeth sydd ar gael?
Gellir trin canser y coluddyn mewn sawl ffordd wahanol. Bydd pa driniaeth rydych chi’n ei dderbyn yn dibynnu ar ble mae’r canser a pha mor bell y mae wedi lledaenu. Gallech gael eich trin gan ddefnyddio llawdriniaeth, cemotherapi, radiotherapi, neu therapïau wedi’u targedu.
Mae cael diagnosis cynnar yn bwysig iawn, gan y gall y siawns o wella cyflawn ddibynnu ar ba mor bell mae’r canser wedi lledaenu.
Os ydych chi’n cael diagnosis o ganser y coluddyn, byddwch yn cael gofal gan dîm amlddisgyblaethol. Mae’r tîm hwn yn cynnwys:
- llawfeddyg canser arbenigol
- arbenigwr radiotherapi a chemotherapi (oncolegydd)
- radiolegydd
- nyrs arbenigol
Gall y tîm hwn fod yno i gynnig arweiniad, cefnogaeth a’ch helpu i benderfynu pa driniaeth sydd orau i chi.
Cysylltu â ni
Gall canser y coluddyn effeithio ar eich bywyd bob dydd mewn sawl ffordd wahanol. Os yw’ch canser y coluddyn wedi cael ei gam-ddiagnosio, gall wneud yr amser sydd eisoes yn bryderus yn llawer gwaeth.
Yn Harding Evans, mae gennym brofiad sylweddol o gynrychioli cleientiaid â hawliadau esgeulustod clinigol yn erbyn y GIG neu sefydliadau preifat. Os oes gennych chi neu un o’ch perthnasau ganser y coluddyn a gafodd ei gam-ddiagnosio ac yr hoffech siarad ag un o’n harbenigwyr cyfreithiol, cysylltwch â ni ar 01633 244233 neu e-bostiwch hello@hevans.com am sgwrs heb rwymedigaeth.
