Ym mis Chwefror 2023 cyhoeddodd Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus (OPG) ganllawiau newydd i gefnogi dirprwyon lleyg i ddeall eu cyfrifoldebau fel dirprwy. Mae dirprwy leyg, fel arfer aelod o’r teulu neu ffrind, yn cael ei benodi gan y Llys Gwarchod i ofalu am fuddiannau gorau unigolyn sydd heb y gallu i wneud penderfyniadau drostynt eu hunain, os nad oes Pŵer Atwrnai Parhaol ar waith.
Er bod y set ddiwygiedig o ganllawiau a safonau wedi’u cynllunio i gefnogi dirprwyon lleyg, bydd pob dirprwy nawr yn cael ei asesu yn erbyn y safonau hyn i sicrhau eu bod yn cyflawni eu rhwymedigaeth i weithredu er budd gorau’r person hwnnw gyda gonestrwydd ac uniondeb. Mae’n bwysig nodi nad yw’r newidiadau hyn yn set hollol newydd o safonau a byddant yn parhau i alinio â’r egwyddorion a nodir yn Neddf Galluedd Meddyliol 2005, yn hytrach fe’u crëwyd i symleiddio a symleiddio’r canllawiau i gefnogi dirprwyon lleyg.
Y dirprwy safonau newydd
Mewn ymgais i symleiddio’r canllawiau a ddarperir, mae’r OPG wedi creu 8 maes craidd i ganolbwyntio ar gyfrifoldebau’r dirprwyon. Yr wyth maes hyn yw:
- Rhwymedigaethau dirprwy
- Gwneud penderfyniadau budd gorau
- Rhyngweithiadau â P
- Rheolaeth ariannol
- Cadw cofnodion ariannol
- Rheoli eiddo
- Penderfyniadau sy’n ymwneud yn benodol ag iechyd a lles
- Rhwymedigaethau ychwanegol
Safon un: Rhwymedigaethau Dirprwy
Mae’r cyntaf a’r mwyaf manwl o’r holl safonau yn cwmpasu ystod eang o bynciau gan gynnwys:
- Bod yn ymwybodol o’r canllawiau a gyhoeddwyd gan yr OPG ac o Ddeddf Galluedd Meddyliol 2005.
- Deall y gorchymyn llys sy’n eich penodi yn ddirprwy a chyfyngiad eich pwerau a gynhwysir yn y gorchymyn.
- Paratoi a chyflwyno adroddiadau i’r OPG.
- Talu’r ffioedd goruchwylio.
- Sicrhau bod bond wedi’i werthfawrogi’n briodol ar waith.
- Peidio â manteisio ar eich swydd ar gyfer buddiannau personol neu ddirprwyo eich cyfrifoldeb (ac eithrio ceisio cyngor arbenigol neu broffesiynol).
- Gwneud ceisiadau i’r Llys Diogelu.
- Gwneud yn siŵr eich bod yn gwneud cais i ddod â’r dirprwyaeth i ben os yw’r person yn adennill capasiti.
- Rhybuddio’r OPG o unrhyw newidiadau o’r ymatebion gwreiddiol a ddarparwyd yn y COP4.
Safon dau: Gwneud penderfyniadau budd gorau
Fel y soniwyd, rhaid i bob dirprwy weithredu er budd gorau’r person. Mae dau safon yn sôn am sut i wneud yn siŵr bod y penderfyniad er budd gorau a’r ystyriaethau y mae angen i ddirprwy eu gwneud. Un o’r ystyriaethau hyn yw cynnwys y person cyn belled ag y mae’n ymarferol, tra’n ystyried ei allu i wneud y penderfyniad penodol hwnnw.
Safon tri: Rhyngweithiadau â P
Mae’r byrraf o’r safonau, safon tri, yn berthnasol i’r ddau fath o ddirprwyaeth ac yn amlinellu sut mae’n rhaid i ddirprwy ymweld â pherson i asesu ei anghenion. Rhaid i’r dirprwy drafod pethau fel eu teimladau, eu diddordebau a’u credoau. Rhaid gwneud yr ymweliad hwn o leiaf unwaith y flwyddyn.
Safon pedwar: Rheoli ariannol
Mae safon pedwar yn trafod ystod eang o gyfrifoldebau ar sut mae dirprwy yn trin cyllid person. Cyfrifoldebau o’r fath yw:
- Gwneud yn siŵr eich bod yn gwirio bod yr holl fudd-daliadau y mae gan berson hawl i’w derbyn yn cael eu hawlio a’u talu’n gywir.
- Cadw eich cyllid eich hun ar wahân i rai y person.
- Sicrhau bod yr holl rwymedigaethau treth yn cael eu bodloni’n gywir.
- Rheoli buddsoddiadau i wneud y mwyaf o enillion gyda risg lleiaf tra’n ystyried amgylchiadau’r person.
- Gwnewch yn siŵr bod holl ddyledion y person yn cael eu talu’n brydlon.
- O ystyried faint o lwfans personol, mae angen i’r person hefyd ystyried ei allu i drin arian.
Safon pump: Cadw cofnodion ariannol
Mae’r safon hon yn esbonio lefel cadw cofnodion ar gyfer materion ariannol a ddisgwylir gan ddirprwyon. Nid yn unig mae’n trafod sut i gadw anfonebau a derbynebau ar gyfer yr holl drafodion a wneir ond hefyd i gadw cofnodion am sut y daethoch i’r penderfyniad hwn a’r ffactorau a ystyrir.
Safon chwech: Rheoli eiddo
Mae safon chwech yn manylu ar sut mae dirprwy yn rheoli eiddo person ar gyfer dirprwyon Eiddo ac Ariannol. Mae’n esbonio’r angen i sicrhau bod yswiriant adeiladau a chynnwys ar waith. Mae hefyd yn nodi beth i’w ystyried cyn gwerthu’r eiddo a pha gamau i’w cymryd wrth werthu a chlirio’r eiddo o eitemau personol.
Safon saith: Penderfyniadau sy’n ymwneud yn benodol ag iechyd a lles
Mae’r safon hon yn berthnasol i ddirprwyon Iechyd a Lles yn unig ac mae’n trafod pynciau fel penderfynu ble mae person yn byw, pwy ddylai fod â chysylltiad â’r person a chaniatâd neu wrthod triniaeth a gofal iechyd.
Safon wyth: Rhwymedigaethau ychwanegol
Yn olaf, mae’r safon olaf yn cwmpasu rhai ystyriaethau ychwanegol ar gyfer dyletswyddau megis adrodd am unrhyw ymchwiliadau sifil neu droseddol i’r OPG neu hysbysu’r OPG o unrhyw bryderon ynghylch dirprwyon eraill.
Dim ond trosolwg o’r canllawiau a gyhoeddwyd gan yr OPG yw hwn. I gael mynediad i’r canllawiau llawn ar bob un o’r wyth maes craidd a’r safonau wedi’u diweddaru, cliciwch yma.
Byddwn bob amser yn pwysleisio pwysigrwydd Pŵer Atwrnai Parhaol a chael un yn ei le, rhag ofn i’r gwaethaf ddigwydd. Fodd bynnag, os oes angen i chi wneud cais am ddirprwy, gall ein tîm Ewyllysiau a Phrofiant profiadol hefyd eich cynorthwyo yn y maes hwn. Os oes angen cyngor arnoch, cysylltwch â ni.
